In oktober 2021 opende een nieuw Fedasil-opvangcentrum zijn deuren in de Transvaalwijk van Oudergem. Dit opvangcentrum is verantwoordelijk voor het observeren en oriënteren van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen (NBMV) die net op het Belgisch grondgebied zijn toegekomen. De voorstelling van het project aan de buurtbewoners bracht tal van reacties met zich mee : hoewel een meerderheid van de burgers het nieuws enthousiast onthaalde, gaven anderen blijk van een zekere terughoudendheid. Om ervoor te zorgen dat de voorziening in de best mogelijke omstandigheden van start kon gaan, werkte Fedasil nauw samen met verschillende lokale overheidsdiensten, in het bijzonder de educatieve cel van het preventiehuis van Oudergem (CEMPA).
Informatiesessie
Om het project in detail voor te stellen aan de toekomstige buren van het centrum, werd er een informatiesessie georganiseerd vóór de opening van het eerstelijnscentrum, bedoeld om niet-begeleide minderjarigen gedurende een korte periode (van één tot twee maanden) te huisvesten, om hen vervolgens de weg te wijzen naar een geschikte opvangstructuur. In reactie hierop gaven de meeste deelnemers aan de vergadering onmiddellijk te kennen dat ze zich wilden aandienen als vrijwilliger, bijvoorbeeld door de organisatie van campagnes om kleding en vrijetijdsmateriaal in te zamelen voor deze groep van niet-begeleide minderjarigen. Andere burgers gaven daarentegen uiting aan een zekere mate van angst en terughoudendheid.
Facilitatoren
Verschillende gemeentediensten hebben, in samenwerking met Fedasil, alles in het werk gesteld om vanaf het begin gunstige omstandigheden voor de voorziening te creëren. Didier Gosuin, toenmalig burgemeester, mobiliseerde de expertise van verschillende gemeentelijke actoren, in het bijzonder het CEMPA-team. Het CEMPA-team, door de burgemeester aangesteld als facilitator, ging meteen aan de slag met zijn preventieopdracht ten opzichte van de bevolking en met het samenbrengen van lokale actoren, de betrokken actoren van Fedasil en de burgers.
In eerste instantie probeerden de facilitatoren te anticiperen op vragen en angsten die zouden kunnen leven bij de burgers, zodat ze daar op het gepaste moment op konden reageren. Zo werden er ook contacten gelegd tussen het opvangcentrum en alle betrokken lokale instellingen ; een van de opdrachten van Fedasil bestaat immers uit het smeden van banden. Het CEMPA-team bevorderde tevens de dialoog tussen Fedasil en sociale huisvestingsmaatschappijen, de scholen van de gemeente en het jeugdhuis dat zich op enkele meters van de nieuwe voorziening bevindt.
Vooroordelen overwinnen… en de eruit voortvloeiende aantijgingen ontkrachten
Kort na de opening van het opvangcentrum, deed het gerucht de ronde dat het aantal inbraken in de Transvaalwijk was toegenomen, waardoor werd geïnsinueerd dat de schuld hiervoor bij de nieuwkomers zou liggen. Vanuit zijn preventierol ondernam het CEMPA-team meteen actie om deze desinformatie tegen te gaan.
Het gerucht bereikte de oren van de verantwoordelijken van de sociale huisvestingsmaatschappijen waarmee CEMPA samenwerkt, die deze laatste onmiddellijk op de hoogte bracht. Eenmaal op de hoogte namen de leden van CEMPA de nodige stappen om de waarheid te achterhalen. Nadat CEMPA de directie van het Fedasil-opvangcentrum over de situatie had geïnformeerd, organiseerde ze een bijeenkomst met de maatschappelijk werkers en de directeur van het centrum, het personeel en de verantwoordelijken van de sociale huisvestingsmaatschappijen evenals het politiekorps belast met het onderzoek naar de inbraken. Aan de hand van de reële cijfers kon worden aangetoond dat het aantal inbraken niet aan het toenemen was. De samenwerking met verantwoordelijken en het personeel van de sociale huisvestingsmaatschappijen speelde hierin een erg belangrijke rol, gezien hun vermogen om rechtstreeks met de bewoners te communiceren en zo de verspreiding van valse informatie tegen te gaan.
Hoewel het misschien anekdotisch lijkt, had deze gebeurtenis ernstige gevolgen kunnen hebben voor deze kwetsbare jongeren, die zo veroordeeld zouden zijn tot het ondergaan van een bijkomend onrecht.
“Het gaat om “kinderen”, minderjarigen. Die zich in de praktijk zeer respectvol hebben opgesteld. Jongeren die waar mogelijk deelnemen aan het leven in de wijk.”, aldus Saïd Ben Allel, coördinator van CEMPA.
Voorbij de vooroordelen, worden er banden gesmeed…
In de eerste fases van het project vonden er tussen de facilitatoren en de actoren van Fedasil verschillende vergaderingen plaats om de situatie te beoordelen en de behoeften van de verschillende partijen te identificeren (actoren van Fedasil, burgers, NBMV, enz.). Er werden gemeenschappelijke acties opgezet om enerzijds de integratie van de niet-begeleide minderjarigen in de gemeente Oudergem te bevorderen en anderzijds de angsten resulterend uit vooroordelen bij de bevolking weg te nemen. Met deze aanpak wil CEMPA de uitdaging aangaan om harmonieus met deze nieuwe bewoners samen te leven, ondanks de korte duur van hun verblijf en het verloop van het personeel dat instaat voor de omkadering.
Met senioren
In het kader van deze projecten organiseerde het CEMPA-team een door senioren begeleide workshop voor de NBMV die hieraan wensten deel te nemen. Gedurende een namiddag kregen de jongeren meer specifiek een initiatie naaiwerk. Tijdens deze activiteit gaven de deelnemers blijk van een opmerkelijke prestatie, die de senioren sprakeloos achterliet : De jongeren werkten sneller dan hun animatoren, zodat ze aan het eind van de dag meer handtassen hadden geproduceerd dan deze laatsten. Aangenaam verrast door het resultaat en de instelling van de NBMV, gingen de senioren een dialoog aan met de jongeren, waarbij ze de barrières van taal en vooroordelen overwonnen. Deze ervaring bleek op het vlak van uitwisseling en openheid een wederzijdse verrijking.
“Voor ons bestaat het doel er niet uit om met slechts één component te werken. Voor mij houdt de oefening ook in dat er met de senioren wordt gewerkt aan openheid naar anderen en het oog hebben voor andere realiteiten.” Saïd Ben Allel – coördinator van CEMPA.
Door jongeren, voor jongeren
In deze geest van openheid en uitwisseling werden er ontmoetingen georganiseerd tussen NBMV-jongeren en jongeren uit Oudergem, met name in het kader van sportactiviteiten en naar aanleiding van een bezinningsverblijf.
Zo bracht Royal BC Auderghem hen bijvoorbeeld samen in het kader van een initiatie basketbal. Elke zaterdag zijn er sportactiviteiten voor jongeren uit het Fedasil-opvangcentrum en het jeugdhuis La Clef in Etterbeek. Er werd ook een heus voetbaltoernooi met de NBMV-jongeren georganiseerd door leerlingen van het College Saint-Michel.
Hiernaast kregen drie leerlingen van deze school de kans om tijdens een driedaagse bezinning deel te nemen aan het leven van het opvangcentrum. Ze namen niet alleen deel aan cursussen en activiteiten, maar hielpen tevens het Fedasil-team een handje.
Samen met de gemeenschapswachters
Om de integratie van de NBMV in de gemeente te bevorderen, wordt ondersteuning geboden door de gemeenschapswachters van het preventiehuis in Oudergem. Om de 15 dagen krijgen de jongeren van Fedasil een praktische opleiding over burgerschap, en de rol van de gemeenschapswachters, gevolgd door een rondleiding in de verschillende wijken van Oudergem.
Versterken van de sociale cohesie
Het opbouwen van relaties tussen burgers en jongeren in het centrum is een essentieel element van sociale cohesie. Daarom ondersteunde CEMPA de organisatie van een opendeurdag door Fedasil, op initiatief van de directeur van de voorziening.
Zo opende het opvangcentrum op 24 september jongstleden zijn deuren voor de inwoners van Oudergem. Vanuit een perspectief van verrijking, uitwisseling en ontmoeting, hebben Fedasil en enkele partners diverse activiteiten opgezet om het grote publiek te sensibiliseren over thema’s in verband met migratie, en in het bijzonder de situatie van NBMV. Een van de doelstellingen was ook bewustmaking van de rijkdom die culturele diversiteit kan bieden. Op deze dag kregen de deelnemers de gelegenheid om kennis te maken met Afghaanse en Afrikaanse dansen en een concert bij te wonen dat werd uitgevoerd door getalenteerde jongeren uit het centrum. Er werd ook een door Caritas International.be ontwikkeld interactief inlevingsspel rond migratie, “Walk in my shoes”, voorgesteld door de NGO Justice & Paix. Hiernaast stond er een bezoek aan het opvangcentrum evenals een wereldbuffet op het programma. Bovendien boden jonge fietsherstellers van het opvangcentrum burgers een gratis check-up van hun fiets.
De jongeren namen ook deel aan diverse lokale evenementen en waren betrokken bij verscheidene gemeenschapsprojecten.
Gemotiveerd om deel te nemen aan het wijkleven, ging een aantal jongeren uit het centrum naar een buurtfeest waarvoor ze waren uitgenodigd. Ze namen een taart mee die ze op voorhand hadden bereid.
De jongeren wilden maar al te graag een handje helpen en deden mee aan de voorbereidingen voor de Belgische kampioenschappen kerstboomwerpen. Ze hielpen ook met de logistiek van het samenstellen en verdelen van groentemanden aangeboden door de Solidaire AankoopGroep van Agro-ecologische Landbouw (SAGAL) van Oudergem.
Ingrediënten voor een beter onthaal
De rol van de lokale overheid in het onthaal van een nieuw opvangcentrum is van cruciaal belang evenals de faciliterende rol gespeeld door CEMPA, in direct contact met de Oudergemse bevolking.
Op voorhand nadenken over het onthaal, de inbreng van de burgemeester, de dialoog tussen de verschillende betrokken partijen, de aandacht voor de weerstand maar eveneens voor de bereidheid van de bevolking om zich in te zetten, de waakzaamheid voor het welzijn van kwetsbare jongeren evenals voor het gevaar van bestaande vooroordelen, het creëren van uitwisselingen om deze vooroordelen te ontkrachten en banden te smeden… Het zijn stuk-voor-stuk ingrediënten die het CEMPA-team, in samenwerking met het personeel van het Fedasil-opvangcentrum, heeft weten samen te brengen om deze jongeren zo goed mogelijk te onthalen.
Over CEMPA
CEMPA is de educatieve cel van het preventiehuis van Oudergem, bestaande uit :
- Opvoeders die instaan voor een individuele begeleiding op vraag van jongeren of volwassenen en projecten organiseren met als doel : zelfstandigheid, bevordering van het zelfrespect, een beter zelfvertrouwen en vertrouwen in de andere ;
Bijv.: zelfgefinancierde projecten van internationale werven, uitwerking van dansspektakels, videoprojecten, …
- Animatoren die nieuwe ervaringen aanbieden door verscheidene activiteiten te organiseren en projecten te beleven.
Bijv.: voetbalproject, fietsenwerkplaats, intergenerationele activiteiten, diverse uitstappen …
- Projecten voor senioren : een specifieke opvoeder voor dit doelpubliek die aangepaste activiteiten en projecten aanbiedt.
Bijv.: workshop Tai Chi, begeleiding bij het winkelen, naaiatelier, …
- De wasserette : een aangename en gezellige plaats waar 3 wasmachines en drie droogkasten ter beschikking van de inwoners staan. Er is tevens een “praathoek” waar met rond een kop koffie met andere inwoners in contact kan komen.
