Sint-Jans-Molenbeek en Mokrisset : door tal van projecten de autonomie van vrouwen versterken
De gemeente Sint-Jans-Molenbeek is bijzonder actief op het gebied van de internationale samenwerking. Reeds jarenlang investeert de gemeente in verschillende partnerschappen, met name in het Marokkaanse Mokrisset. De samenwerking tussen beide gemeenten begon in 2011. Sindsdien zagen, met de steun van de dienst Internationale Betrekkingen van de gemeente Sint-Jans-Molenbeek, heel wat projecten het daglicht. Voorbeelden hiervan zijn de opening van een huis der ambachten in 2017 en de uitvoering van het project voor de oprichting van miniondernemingen met het oog op het vergroten van de autonomie van de vrouwen van Mokrisset.
De gemeente Mokrisset is gesitueerd in een ruraal gebied in de bergen van Marokko, waardoor ze bij het grote publiek weinig bekend is. Sint-Jans-Molenbeek koos er, in het kader van het programma voor Gemeentelijke Internationale Samenwerking (GIS) met Brulocalis, voor om hier een partnerschap aan te gaan voor een project van 2011 tot 2017 en vervolgens van 2022 tot 2026. In deze periode werd de focus voornamelijk op vrouwen, jongeren en kinderen gelegd. Om projecten op te zetten die zinvol zijn voor de lokale bevolking, werden er verscheidene bijeenkomsten georganiseerd om een duidelijk beeld te krijgen van wat iedereen verwachtte. Hieruit bleek dat de vrouwen vooral interesse hadden om zich als naaister te professionaliseren. “Vanaf 2011 konden de vrouwen beroepsopleidingen naaiwerk volgen. Als we het over naaiwerk hebben, spreken we eigenlijk over een brede waaier van vaardigheden, gaande van borduren tot haken. Het uiteindelijke doel is dat de vrouwen als zelfstandige naaister aan de slag kunnen. Er werden ook andere opleidingen georganiseerd, zoals die voor het vormen van coöperatieve verenigingen. Het gaat dus heel wat verder dan naaien als hobby”, aldus Yousra Harigua en Yasmina Hosni van de dienst Internationale Betrekkingen van Sint-Jans-Molenbeek.
Huis der ambachten
In 2017 hebben de twee gemeenten samen een nieuw vijfjarenprogramma opgesteld. Waar het vorige project zich voornamelijk toelegde op beroepsopleidingen naaiwerk voor vrouwen - om hier een echt vak van te maken en een inkomen te kunnen genereren - gaat dit nieuwe project nog verder. In 2017 werd er immers een huis der ambachten opgericht. “In dit huis der ambachten wordt er een echte professionele uitrusting aangeboden. De vrouwen kregen eerst een opleiding om de diverse apparatuur te leren gebruiken. De uitrusting kon niet zomaar worden neergezet, waarna de vrouwen ermee aan de slag gingen. Het was belangrijk om hen ermee te leren werken", verduidelijken Yousra Harigua en Yasmina Hosni.
De gemeente Mokrisset is redelijk afgelegen, waardoor we goed dienden na te denken over hoe de vrouwen hun stoffen zouden kunnen verkopen. “Mokrisset behoort niet tot de grote steden die iedereen kent. Het is een in de bergen gelegen plattelandsgemeente en dat vormde een grote uitdaging. Het is best moeilijk om er te geraken en het traject duurt uren en uren. Daarom was er een denkoefening vereist over wat we konden doen zodat deze vrouwen hun stoffen zouden kunnen verkopen. Het vergroten van hun autonomie was immers het uiteindelijke doel", vervolgen Yousra Harigua en Yasmina Hosni.
Sindsdien is het project dan ook sterk geëvolueerd en vandaag zijn er in de Marokkaanse gemeente twee grote vrouwencoöperaties actief.
Miniondernemingen
Om deze uitdaging aan te gaan, werd het project voor de oprichting van miniondernemingen geboren. “Voor men bij de miniondernemingen uitkwam, was het team van de dienst voor sociale dienstverlening van Mokrisset in 2019 op werkbezoek gekomen in Sint-Jans-Molenbeek, waarbij het de gelegenheid had om het Maison des Femmes te bezoeken en de directrice, Noura Amer, te ontmoeten. Met name in dit huis van de vrouw worden er tal van activiteiten, waaronder een naaiatelier, gebundeld. Na dit bezoek werd de beslissing genomen om een gemeenschappelijk project te realiseren", aldus Yousra Harigua en Yasmina Hosni.
Het was op basis hiervan dat het partnerschap tussen het huis van de vrouw (Maison des Femmes) van de vzw Move en het huis der ambachten voor vrouwen in Mokrisset van start ging. De gemeenten zijn erin geslaagd een sociaal project op te zetten, waarbij de vrouwen van Mokrisset tegen betaling hun handgemaakte stoffen leverden aan het huis van de vrouw in Sint-Jans-Molenbeek. Hierdoor hadden de vrouwen van de Marokkaanse gemeente hun eerste klanten. "In het kader van dit project werd er op basis van een selectie van stoffen een tentoonstelling over de evolutie van de Marokkaanse kaftan opgezet. De vrouwen van Mokrisset verkochten hun stoffen en de vrouwen van het Maison des Femmes in Sint-Jans-Molenbeek maakten er Marokkaanse kaftans van, verduidelijken Yousra Harigua en Yasmina Hosni.
Helaas moest het project als gevolg van de covidpandemie worden stopgezet. Toen de activiteiten konden worden hervat, zijn de gemeenten beginnen na te denken over mogelijkheden om nieuwe initiatieven te lanceren. Op dat ogenblik zag het sociaaleconomische project van de miniondernemingen het daglicht. Het idee bestaat eruit om de eerste twee actoren, meer bepaald de instellingen voor vrouwen, te behouden en er een derde initiatief voor jongeren aan toe te voegen. “Het project bekijkt vrouwen altijd vanuit een globaal perspectief, en de vrouwen van het huis van de vrouw in Molenbeek werken samen met jongeren van het zesde jaar secundair die aan het Athénée Royal Toots Thielemans in Molenbeek ‘Verkoop’ studeren. De jongeren kregen de kans om een minionderneming op te richten, waarbij ze kleding, accessoires en dergelijke maakten. Ze tekenden schetsen waarna de vrouwen van het huis van de vrouw met deze schetsen aan de slag gaan met ... de stoffen van de vrouwen uit Marokko”, lichten Yousra Harigua en Yasmina Hosni het project toe.
Maar het proces stopt hier niet. Vervolgens proberen de jongeren de prototypes van de gemaakte stoffen te verkopen, met alle uitdagingen die dat met zich meebrengt.
Bewustmaking over fair trade
Toen de jongeren uit het zesde jaar secundair de laatste stap wilden zetten, bestaande uit de verkoop van afgewerkte producten, werden ze met de kwestie van de prijs geconfronteerd. In tijden waarin fast-fashion en dropshipping een groot aandeel van de kledingmarkt innemen, is het moeilijk om een idee te hebben over de ethische prijs van een product. “We hebben gewerkt rond de bewustmaking van de jongeren en ze zagen welke enorme hoeveelheid werk elk kledingstuk vereist. Aangezien het om stoffen gaat die van A tot Z handgemaakt zijn, is het een tijdsintensief proces waar veel werk in kruipt. Daarnaast wilden ze niet alleen de stoffen maar ook afgewerkte producten zoals tassen en riemen verkopen”, gaan Yousra Harigua en Yasmina Hosni verder.
Doel van dit project was om het werk van de vrouwen van Mokrisset te valoriseren, waardoor het voor de gemeente Molenbeek essentieel was dat de jongeren begrepen dat bij fair trade alle kosten in acht moeten worden genomen. Bovendien zijn de producten volledig transparant ontworpen. “We wilden echt ethische producten creëren, waarbij zowel in Mokrisset als in Molenbeek alles in eerlijke omstandigheden wordt vervaardigd. Hierbij is het belangrijk om op de transparantie van dergelijke producten, waarbij iedereen weet waar de stoffen vandaan komen, te wijzen. Zo krijgen de kopers ook informatie over waar de stoffen worden gemaakt, en kunnen ze in de toekomst ook rechtstreeks orders plaatsen bij de vrouwen van Mokrisset. Op deze manier zorgen we voor een eerste klantenbestand, maar helpen we ook bij de uitbouw van een netwerk van mensen bij wie potentiële klanten dit soort stoffen kunnen kopen, en versterken we maximaal hun autonomie”, voegen Yousra Harigua en Yasmina Hosni er nog aan toe.
De kwestie van de prijs kwam niet rechtstreeks aan bod tussen de jongeren en de vrouwen van het Maison des Femmes in Molenbeek. De gesprekken gingen voornamelijk over de prototypes die iedereen wilde. Naarmate de uitwisselingen vorderden, realiseerden de jongeren zich dat het naaien van een broek en een riem niet evenveel tijd kostte en dat dit dus een impact op de prijs zou hebben. De gemeente Sint-Jans-Molenbeek hoefde over dit specifieke onderwerp geen bewustmakingsworkshops te organiseren. Het verliep allemaal redelijk organisch: bewustmaking, de verwerving van inzichten en de algemene vorming maakten allemaal onderdeel uit van het proces. “De jongeren realiseerden zich dat de kleding die ze in fast-fashionwinkels kopen niet ethisch is. Door de kosten van de stoffen en van ethische arbeid is de confectie van dit type product duurder. Ze hadden zich hier niet aan verwacht, meer bepaald omdat ze na aankoop van het product ook nog winst moesten maken. Door de werkelijkheid achter de productie van een artikel te zien, ontdekten ze de ethische kant ervan. De miniondernemingen promoten fairetradewaarden met eerlijk werk en een behoorlijke verloning, waarbij de jongeren wel prototypes maakten, maar deze niet zelf naaiden. Bij de start van het project hadden ze niet voorzien hoeveel tijd het zou kosten om een draagbaar eindproduct te maken, omdat ze gewend waren dit rechtstreeks van fast-fashionketens te kopen en te ontvangen. Het deed hen beseffen dat bepaalde van hun voorstellen niet haalbaar waren. Al deze factoren samen hebben ervoor gezorgd dat het project tot volgend jaar moest worden uitgesteld, maar de jongeren realiseren zich nu de financiële en tijdsrealiteit die fair trade met zich meebrengt”, vullen Yousra Harigua en Yasmina Hosni aan.
Vandaag worden er stappen voorwaarts gezet bij het uitbouwen van een netwerk voor de vrouwen van Mokrisset. De gemeente Molenbeek hoopt dat deze laatsten er beetje bij beetje in zullen slagen om een lineair netwerk uit te bouwen waardoor de gemeente overbodig wordt. “We hopen echt dat deze vrouwen geleidelijk aan onafhankelijk en zelfstandig worden en dat ze een internationaal klantenbestand kunnen opbouwen”, ronden Yousra Harigua en Yasmina Hosni af.