Partnerschap tussen de Stad Brussel en de vereniging voor geestelijke gezondheidszorg AFAK : bewustmaking van het ‘Recht op Geestelijke Gezondheid’ in Marokko
De Stad Brussel organiseert al verscheidene jaren projecten rond internationale solidariteit. Vanuit het streven om de aandacht op het thema van de geestelijke gezondheid te vestigen, organiseerde de stad een missie naar Marokko om de behoeften van de gezondheidssector in het land in kaart te brengen. In 2022 werd er een samenwerkingsverband opgezet met de vereniging ‘AFAK pour la santé mentale’ in Casablanca, Marokko.
De Stad Brussel beschikt over een bijzondere expertise inzake gezondheidszorg dankzij het netwerk van ziekenhuizen en de verschillende gezondheidszorgorganisaties die op het grondgebied van de stad aanwezig zijn. De stad wil tevens een beleid van internationale solidariteit ontwikkelen in verband met de buitenlandse diaspora in Brussel om internationale steun te bieden voor de uitdagingen waarmee de Brusselse burgers geconfronteerd worden. Aangezien er in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en in de Stad Brussel een grote Marokkaanse diaspora is, was het belangrijk om een project in Marokko te realiseren om de wensen van de verenigingen en de burgers van Brussel te respecteren. De stad heeft vervolgens experts, internationale consultants en Belgische ngo’s die in Marokko actief zijn, geraadpleegd om een specifieke behoefte in de Marokkaanse context te identificeren. Het is de gezondheidszorgsector, en meer in het bijzonder de geestelijke gezondheidszorg, die de aandacht van de Stad Brussel heeft getrokken.
Om in deze sector te investeren, heeft Brussel verschillende organisaties voor geestelijke gezondheidszorg in Marokko geïdentificeerd. Na uitgebreid onderzoek koos de stad voor de vereniging voor geestelijke gezondheidszorg AFAK wegens haar in de sector erkende expertise, die met name wordt aangewend bij het sinds 2017 beheren van het medisch-psychosociaal centrum van Casablanca. De vereniging is eveneens gerenommeerd dankzij de expertise van haar bestuursleden, die erkenning genieten bij internationale organisaties. Dr. Nadia Moushtaq, voorzitster van AFAK, wordt regelmatig door het Marokkaanse Ministerie van Volksgezondheid of door internationale instanties gevraagd om deel te nemen aan rondetafelgesprekken over geestelijke gezondheid of aan overlegprocessen in de geestelijke gezondheidssector in Marokko. Samen hebben ze het project ‘Droit à la Santé Mentale’ (Recht op Geestelijke Gezondheid) opgezet.
Een project om het bewustzijn rond geestelijke gezondheid te vergroten en het stigma te verminderen
De missie van het medisch-psychosociaal centrum van Casablanca bestaat uit de opvang van patiënten na een acute crisis om hen vervolgens op weg te zetten naar sociale re-integratie, autonomie en een terugkeer naar een normaal leven. Het idee achter dit nieuwe project, dat in oktober 2022 van start ging, bestond eruit de bestaande organisatie te versterken. Aangezien er voornamelijk met vrijwilligers werd gewerkt, was het niet eenvoudig om de organisatie op het vlak van procedures te professionaliseren. Uiteindelijk zorgde de werkelijkheid inzake human ressources ervoor dat er slechts weinig tijd was om het gesprek over de te volgen strategie voor de verdere ontwikkeling van de organisatie aan te gaan. Nicolas Lieutenant, projectcoördinator voor de Stad Brussel, licht toe : “We wilden, eerder op middellange termijn, zorgen voor versterking op het vlak van human ressources zodat er werktijd zou vrijkomen om over deze zaken na te denken. Anderzijds wilden we hen de mogelijkheid bieden om het traject dat ze met de patiënten afleggen echt in handen te nemen.”
De organisatie beheert echter geen ziekenhuis, maar eerder een dagcentrum. Hier wordt de zorg voor patiënten in de herstel‑, recuperatie- en genezingsfase verzekerd. Geestelijke gezondheidszorg is een dagelijkse uitdaging, met specifieke medische aspecten. Nicolas Lieutenant preciseert : “Enerzijds zijn er de psychiatrische consultaties, maar er zijn ook de eerder sociale aspecten waaraan wordt gewerkt, zoals de sociale vaardigheden, het herwinnen van zelfvertrouwen, het onder ogen zien van hoe anderen naar je kijken, m.a.w. leren praten over je ziekte. Hierbij is het essentieel dat de patiënt centraal wordt gesteld in het helingsproces. De organisatie beschikte op dat ogenblik nog niet over voldoende middelen om alle taken die deel uitmaken van het helingsproces van een patiënt op zich te nemen.”
De vereniging AFAK en de Stad Brussel hebben samen zeer duidelijke doelen gesteld voor het project : verbeteren van de zorg voor patiënten die een beroep doen op geestelijke gezondheidszorg, garanderen van een regelmatige geneesmiddelenbevoorrading van de voorzieningen voor geestelijke gezondheidszorg en verbeteren van de organisatorische prestaties van AFAK op het gebied van geestelijke gezondheidszorg”. Zeer concreet heeft het partnerschap het mogelijk gemaakt om strategische documenten zoals functieomschrijvingen, of het interne reglement van de organisatie op te stellen. Het heeft ons ook in staat gesteld om activiteiten met patiënten te organiseren. Bovendien was het voor de Stad Brussel ook belangrijk om het centrum meer zichtbaarheid te geven en de aandacht te vestigen op de goede werking ervan. “Het idee achter de derde doelstelling was dat dit op lange termijn positief zou zijn voor de geestelijke gezondheidszorg in Marokko en dus ook op de financiering ervan. Gezien de goede werking van de organisatie, ontstond het idee om ze ook de kans te geven te spreken over haar goede praktijken en acties op nationaal maar ook op internationaal niveau, en dit vanuit het idee dat er zo misschien ook andere financieringsbronnen aangeboord kunnen worden”, aldus Nicolas Lieutenant.
“We hebben met name met hen gezorgd voor de financiering van een nieuwe website voor de organisatie, van het drukken van brochures, van middelen om op eerdere realisaties te kapitaliseren, van opleidingen voor het personeel om te kunnen pleiten voor meer ondersteuning en te kunnen aankloppen bij verschillende Marokkaanse overheidsinstanties, maar ook bij internationale instellingen”, voegt de projectcoördinator voor de Stad Brussel er nog aan toe.
Een waardevol en duurzaam partnerschap
Naast de financiële steun van de Stad Brussel is dit partnerschap een succes op het vlak van samenwerking. De informatie-uitwisseling verloopt niet top-down, wel integendeel. Hoewel de Stad Brussel de algemene leiding aan de vereniging overlaat, wordt alles tussen beide partijen besproken en overeengekomen. “We vertrekken echt vanuit de optiek van het gezamenlijk opbouwen en ontwikkelen van het project, van ideeën, van veranderingen, enz.”, aldus Nicolas Lieutenant.
Het project stopt daar echter niet, er wordt voor 2024 een tweede fase overwogen. De Stad Brussel is met het universitair ziekenhuis Sint-Pieter en meer bepaald de psychiatrische afdeling ook betrokken partij. Er werd met het oog op het tot stand te brengen van een academische samenwerking met Casablanca een reflectieproces opgestart. Aangezien de geestelijke gezondheidszorg in de richting van minder ziekenhuisopnames en meer opvolging in dagcentra evolueert, wil de Stad Brussel in dialoog treden met de universiteit van Casablanca vanuit de wens om een partnerschap tussen deze verschillende actoren in het project te integreren. “We bespreken samen met de psychiaters van het UMC Sint-Pieter en de verantwoordelijke psychiater van de vereniging in Marokko manieren om in de tweede fase van het project synergieën met het universitair ziekenhuis te ontwikkelen”, preciseert Nicolas Lieutenant.
Bovendien verduidelijkt de projectcoördinator voor de Stad Brussel, Nicolas Lieutenant, dat het in deze tweede fase bijvoorbeeld zinvol kan zijn om mobiele teams te voorzien, gezien het feit dat Marokko een belangrijk transitgebied is voor migranten uit sub-Saharaans Afrika.
Het voorbije najaar werd Marokko ook getroffen door een aardbeving die op het platteland een ware ravage heeft aangericht. De succesvolle inzet van mobiele gezondheidsteams om hulp te bieden zou veel kunnen betekenen voor deze mensen die traumatische gebeurtenissen hebben meegemaakt. “Er zijn dus heel wat mensen in een toestand van ontreddering, soms in een behoorlijk ernstige geestelijke nood, maar die zich illegaal in het land bevinden en bijgevolg geen toegang hebben tot de normale zorgvoorzieningen. Mobiele teams zouden zich naar de wijken kunnen begeven waar deze mensen verblijven”, zo beargumenteert Nicolas Lieutenant.
De Stad Brussel is van plan om institutionele banden aan te knopen met de gemeentelijke en/of regionale overheden in Casablanca. Dit zou de vereniging AFAK ondersteunen om “in Marokko te pleiten voor de verhoging van de overheidsfinanciering voor geestelijke gezondheidszorg en dus uiteindelijk ook voor de verhoging van het werkbudget voor geestelijke gezondheidszorg van AFAK”, aldus de door de Stad Brussel opgestelde projectfiche.