Partnerschap tussen Jette en Belfaa : samenwerking met betrokken jongeren in een cultuur van burgerparticipatie
“Alleen gaan we sneller, samen gaan we verder”, zegt een Afrikaans spreekwoord. De gemeente Belfaa heeft van dit gezegde haar kracht gemaakt en is uitgegroeid tot een waar model van burgerparticipatie. Het partnerschap tussen de gemeenten Jette en Belfaa werd meer dan 8 jaar geleden aangegaan. Sinds 2015 zijn ze immers partners in het Programma voor Gemeentelijke Internationale Samenwerking (GIS) van Brulocalis (vzw ten dienste van de lokale besturen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest). Deze samenwerking vindt met name plaats via de ontwikkeling van projecten voor wereldburgerschapseducatie, die medegefinancierd worden door Wallonie Bruxelles International. Meer concreet, werken beide gemeenten bijvoorbeeld aan de sociale integratie van de nieuwe inwoners van Belfaa met een migratieachtergrond, maar eveneens aan de inclusie van jongeren in de gerealiseerde projecten op basis van het principe van participatief bestuur. De gemeente Belfaa kreeg bovendien het label van ‘burgergemeente’ (Label Commune Citoyenne), een onderscheiding en erkenning van de inspanningen van de gemeente om de bestuurspraktijken te verbeteren, de democratie te consolideren en het burgerschap te versterken. Het LCC-project werd bedacht door de Marokkaanse vereniging van voorzitters van gemeenteraden (Association Marocaine des Présidents des Conseils Communaux) in samenwerking met de Association Targa en met de steun van het directoraat-generaal voor lokale overheden (Direction Générale des Collectivités Territoriales).
Het partnerschap tussen Jette en Belfaa
Het is belangrijk om de vertrouwensrelatie te benadrukken die de gemeenten Jette en Belfaa hebben ontwikkeld. Deze band stelt hen in staat om met respect voor elkaars verwachtingen samen te werken en te communiceren. De gezamenlijke kennisontwikkeling met de gemeente Belfaa biedt een strategisch kader voor het GIS-programma. Zo wordt niet alleen ondersteuning geboden bij de concretisering van projecten, maar kan er ook worden afgestemd op de verwachtingen van de jongeren in Belfaa. Om de competenties voor sociale dienstverlening en van het maatschappelijk middenveld te versterken, moet Jette inzicht krijgen in de problemen, uitdagingen en opportuniteiten die eigen zijn aan elk project dat de gemeente Belfaa wil realiseren. Meer concreet heeft de samenwerking tussen beide gemeenten ertoe geleid dat er projecten konden worden gerealiseerd waar de inwoners van Belfaa reikhalzend naar uitkeken, zoals de oprichting van een luisterhuis voor vrouwen die het slachtoffer zijn geworden van geweld, een centrum voor gezinsplanning en de uitrusting van bepaalde takken van de lokale jeugdvoorzieningen voor jongeren met een handicap.
Jongeren betrekken door middel van participatief bestuur
Jongeren uit Belfaa worden nu al enkele jaren betrokken bij de participatieprocessen die door de lokale overheid worden georganiseerd en bij projecten voortvloeiend uit de samenwerking tussen Jette en Belfaa. Tijdens een open forum gericht op het beter begrijpen van de rol die jongeren wilden spelen in de ontwikkeling van hun gemeente, kwam de motivatie van deze doelgroep duidelijk naar voren. De jongeren van Belfaa zijn verre van ongeïnteresseerd in actuele maatschappelijke kwesties. We zien integendeel een sterk geëngageerde jeugd. Dankzij hen zagen verschillende projecten het daglicht, zoals het verzamelen van Amazigh-verhalen en ‑legendes bij de ouderen van de gemeente, het verbeteren van de levenskwaliteit in de centrumwijken door interventies in de openbare ruimte en het promoten van sport in de lagere scholen, of het organiseren van een stadskamp voor jongeren uit verschillende omliggende dorpen. Doel van deze projecten was om aan te tonen dat jongeren aanwezig en betrokken zijn en door de lokale overheid gehoord worden.
De keuze voor een participatieve aanpak in Belfaa
“Het is vandaag de dag onontbeerlijk om de banden met de burgers aan te halen en hen te beschouwen als volwaardige actoren van duurzame ontwikkeling, en hen dan ook te betrekken bij het nemen van beslissingen en de realisatie en beoordeling van projecten die voor hen prioritair zijn”, aldus Lahoucine Azougagh, voorzitter van de gemeenteraad van Belfaa. De voorzitter is vastbesloten om zijn gemeente in de richting van een meer rechtvaardige ontwikkeling te sturen en om Belfaa op het pad van de participatieve democratie te zetten. Dankzij het erfgoed van de Amazigh-cultuur is dit concept niet onbekend bij het grote publiek. Sterker nog, “Sinds de oudheid heeft het Amazigh-volk in het dagelijkse leven voor een participatieve aanpak gekozen en de Amazigh-cultuur weerspiegelt in tal van opzichten de waarden van solidariteit en broederschap. Heel wat voorouderlijke tradities zijn nog steeds terug te vinden in de dagdagelijkse realiteit van de gemeente. Enkele voorbeelden hiervan zijn de ‘tiwizi’, een vorm van vrijwillig werk dat beurtelings wordt uitgevoerd ten voordele van leden van de gemeenschap, of de collectieve irrigatie en de gemene graasweiden, evenals de traditionele jaarlijkse feesten zoals de ‘almougars’, ‘elmaarouf’ of ‘idrnans’, maar ook de ‘inflas’ (raden van plaatselijke stamhoofden) waaruit de gebiedsraden zijn voortgekomen”, aldus Lahoucine Azougagh.
Met het oog op het nog sterker betrekken van de burgers werden er voor de vijf deelgebieden van de gemeente Belfaa nieuwe participatieraden opgericht. Deze raden vormen een debatforum voor ontwikkelingsvraagstukken en stimuleren de participatie van de bevolking in al haar diversiteit.
Het belang van integratieprojecten
Om het belang van de integratieprojecten volledig te begrijpen, moeten we ze eerst duidelijk situeren in hun context. Sinds enkele jaren neemt de gemeente Belfaa, gelegen op de Souss-vlakte, migranten op die afkomstig zijn uit verschillende West-Afrikaanse landen. Zich in een nieuw land vestigen en in een nieuwe gemeenschap integreren, is verre van gemakkelijk. Hierbij dient rekening te worden gehouden met heel wat obstakels, zoals taal- en cultuurverschillen. Bovendien moeten ook bepaalde beelden en stereotypen, die in ieders hoofd bestaan, worden overwonnen. Met dit voor ogen heeft Belfaa ervoor gekozen om in het kader van het decentrale samenwerkingsverband met Jette een programma te ontwikkelen voor de sociale integratie van gemigreerde personen waarbij zoveel mogelijk inwoners van de gemeente, en met name jongeren, worden betrokken.
Om dit project op te zetten, organiseerde Belfaa eerst een aantal bijeenkomsten tussen Marokkaanse jongeren en de nieuwkomers. Anne-Françoise Nicolay, coördinator van het project voor de gemeente Jette, reikte in het bijzonder nieuwe participatieve werkmethoden en reflectiemomenten aan voor de jongeren om ervoor te zorgen dat het project vlot zou verlopen en dat er ruimte was voor eenieders ideeën. De verschillende reflectieworkshops, activiteiten en cursussen hebben bijgedragen tot het creëren van een klimaat van vertrouwen, waarin iedereen zich met respect voor elkaar kon uitspreken.
De keuze voor burgerparticipatie heeft zijn vruchten afgeworpen : “Het merendeel van de acties was het resultaat van een gezamenlijke kennisontwikkeling door de jongeren”, zo verduidelijkt Anne-Françoise Nicolay.
Een multiculturele uitwisseling
Hoewel het thema multiculturaliteit in eerste instantie niet alle betrokkenen wist te bekoren, overwon uiteindelijk de wens om een culturele uitwisseling tot stand te brengen, de eerdere beduchtheid – net zoals bij de eerste editie. De jongeren van Belfaa raakten zo betrokken bij het project voor de ontmoeting met de nieuwkomers dat ze uiteindelijk met meer dan 40 waren om de organisatie van deze culturele uitwisseling vlot te laten verlopen. Uiteindelijk besloten de projectdragers om aan een actietheater, een tentoonstelling, een film, een muziekvoorstelling en een brochure met getuigenissen te werken.
In de brochure met getuigenissen was het de bedoeling om de migranten uit Sub-Saharaans Afrika aan het woord te laten over hun migratiereis. Deze laatsten wilden hier echter niet te veel over uitweiden, maar liever ingaan op de in de gemeente ondervonden problemen, zoals racisme op de werkvloer en in de vervoersmiddelen, evenals op het gebrek aan toegang tot gezondheidszorg. Deze verrijkende uitwisselingen lieten een licht schijnen op de door deze nieuwe inwoners ervaren problemen en verhoogden zo het collectieve bewustzijn bij alle deelnemers.
De film heeft dan weer geholpen bij de identificatie van vooroordelen tegen de nieuwkomers, maar droeg voornamelijk bij tot de ontmanteling ervan. Het waren de leden van de groep die de film hebben gedraaid, gemonteerd en ondertiteld, ondanks het feit dat sommige onder hen op dit domein nog debutanten waren. In de Afrikanya-voorstelling kreeg fusion-muziek met een unieke mix van Afrikaanse ritmes een podium. Er werd ook een muziekgroep opgericht bestaande uit nieuwkomers en 3 jonge Marokkaanse muzikanten. Doel van deze voorstelling was de kruisbestuiving tussen verschillende culturen en om aan de hand van geprojecteerde beelden het traject van de in het concert vertegenwoordigde landen te reconstrueren.
Voor het actietheater maakten de leden zelf de dialogen aan de hand van uitwisselingen over wat eenieder wilde brengen. Hoewel sommige leden nog nooit op een podium hadden gestaan, was de motivatie en toewijding van zowel de oudere als de nieuwere inwoners buitengewoon.
Het idee achter de tentoonstelling bestond eruit om zowel de kunstenaars uit de regio in de schijnwerpers te plaatsen als om een ruimte te creëren waar de nieuwkomers hun cultuur konden voorstellen. Op dit uitwisselingsevenement konden bezoekers de werken van jonge plaatselijke kunstenaars en ambachtelijke producten bewonderen en kennismaken met de cultuur van de nieuwe inwoners aan de hand van sieraden, voorwerpen en voedingsmiddelen.
Communicatie op meerdere niveaus
De ontwikkeling en realisatie van dit project vereiste de uitwisseling van heel wat informatie tussen alle betrokken actoren. Het tot stand brengen van horizontale communicatie vormde de sleutel tot het succes van dit collectieve project. Burgers, nieuwkomers, verkozenen en projectcoördinatoren, stuk voor stuk hebben ze blijk gegeven van transparantie en ondersteuning in elke fase van het tot stand brengen van dit uitwisselingsevenement.
Bovendien werden er, ondanks de aanwezigheid van de vicevoorzitter van de gemeenteraad van Belfaa, gedurende het volledige project geen autoriteitsfiguren opgedrongen. Er ontwikkelde zich daarentegen een vertrouwensrelatie tussen hem en de jongeren en zijn bijzonder effectieve ondersteuning werd erg op prijs gesteld. “We hebben gepoogd de jongeren aan te moedigen, het idee aan hen uit te leggen en hen bij de uitvoering op het terrein te ondersteunen. Dit geweldige team, dat al enkele mooie innovatieve projecten tot een goed einde wist te brengen, kon deze nieuwe uitdaging zeker aan ! ”, aldus Saïd Lasri, de trotse vicevoorzitter.
Het veelbelovende succes van het project ‘Belfaa verwelkomt Afrika’ (Belfaa accueille l’Afrique)
Het evenement was een groot succes en trok een enorm aantal bezoekers. Het publiek was niet alleen groots in aantallen, maar ook divers in leeftijd en herkomst. Gemotiveerd door het welslagen van het project besloten de jonge organisatoren om op dit momentum verder te gaan. In januari 2023 organiseerden ze een nieuw open forum om nieuwe projecten te ontwikkelen gericht op de sociale integratie van migranten. Deze nieuwe door de jongeren gedragen projecten omvatten de oprichting van een multicultureel cultuurhuis en de opstelling van een caravan om het bewustzijn rond interculturaliteit te vergroten.
De gemeente Belfaa vormt een waar model van burgerparticipatie. Het is een echte bron van inspiratie om te zien dat jonge burgers zich niet alleen collectief willen engageren voor tal van projecten, maar ook dat ze dit bijzonder ernstig nemen. Het samenbrengen van zoveel mensen rond projecten vereist een grote samenhang onder de leden van het team, die eenmaal bereikt tot indrukwekkende resultaten kan leiden, zoals aangetoond door het succes van het evenement ‘Belfaa verwelkomt Afrika’.
