Gender in de gemeentelijke internationale samenwerking
Op 30 november 2023 organiseerden de gemeenten Sint-Jans-Molenbeek, Sint-Pieters-Woluwe en het platform Soliris een uitwisselingsdag over het belang van gender in de internationale samenwerking. Dit evenement bood de gelegenheid om de aandacht te vestigen op de projecten van de gemeenten in het kader van hun partnerschappen voor internationale solidariteit, gericht op het versterken van de maatschappelijke positie van vrouwen.
Zelfs eind 2023 is er nog steeds heel wat ongelijkheid tussen mannen en vrouwen in de samenleving. Om de strijd hiertegen aan te gaan, hebben de gemeenten Sint-Jans-Molenbeek, Sint-Pieters-Woluwe en Sint-Gillis samen met hun partners projecten gerealiseerd in het kader van hun programma voor gedecentraliseerde internationale samenwerking om de zichtbaarheid van vrouwen te vergroten en hun maatschappelijke positie te versterken door rond verschillende assen te werken.
Vrouwen versterken via de economie
In 2007 zag het partnerschap tussen de gemeenten Sint-Jans-Molenbeek en Mbour in Senegal het daglicht. Oorspronkelijk begonnen beide gemeenten rond het zeer ruim opgevatte thema van economische ontwikkeling te werken, waarbij ze zich meer specifiek richtten op manieren om de gemeente te positioneren voor een succesvollere lokale ontwikkeling. Hierbij werd vastgesteld dat de vrouwen in Mbour economisch sterk gemarginaliseerd waren. Om deze vrouwen zo goed mogelijk te ondersteunen, hebben de gemeenten in 2011 – 2012 de reeds bestaande initiatieven in kaart gebracht. Wat de verwerking van lokale producten betreft, bestonden er geen netwerken van vrouwelijke verwerkers van lokale producten.
Dankzij het partnerschap kon er een netwerk worden gecreëerd om de vrouwen de kans te bieden uit te groeien tot echte ondernemers. Zo kon hun positie versterkt worden en kregen ze meer organisatorische, financiële en sociale slagkracht. Bovendien werd er ook een federatie opgericht van vrouwelijke verwerkers van lokale producten (fruit, groenten en granen). Ze wordt momenteel voorgezeten door een vrouw die leiding geeft aan ongeveer duizend andere leden van het netwerk, waaronder vrouwen met een handicap. Het partnerschap heeft bijgedragen aan de consolidatie van leiderschap (opleiding van deze vrouwen, versterking van hun vaardigheden, ondersteuning bij formalisering, versterking van hun geloofwaardigheid bij andere lokale en nationale partners). Vandaag de dag hebben deze vrouwen in heel Senegal en zelfs internationaal een klantenbestand uitgebouwd.
Dit betekent echter niet dat de mannen benadeeld worden, want ze genieten mee van de activiteiten van de vrouwen. Ze worden immers door het netwerk ingeschakeld voor de levering van producten, de zoektocht naar grondstoffen, enz. De organisatie ontvangt ook stagiairs om ze op te leiden en ze zo effectief mogelijk in lopende projecten te integreren.
Vrouwen versterken en waarderen via opleidingen
Sinds 2007 beheert de gemeente Sint-Gillis internationale samenwerkingsprojecten met de gemeente Berkane in Marokko. Beide gemeenten werken vanuit het thema sociale actie. Hoewel genderkwesties eerder al aan bod zijn gekomen in Berkane, waren de eerste initiatieven geen groot succes. De projecten bestemd voor lokale toepassing werden immers door centrale overheidsinstanties ontwikkeld.
In 2010 werd er door een aantal belanghebbenden een initiatief gelanceerd om een lokale diagnose uit te voeren en zo de behoeften van de gemeente en haar burgers te identificeren. Aangezien in de eerdere projecten de lokale visie ontbrak, werden deze aangepast om aan de geïdentificeerde behoeften te voldoen. Concreet is hieruit naar voren gekomen dat er in de wijken een gebrek aan sociale, culturele en sportvoorzieningen was. Hiernaast werd ook de behoefte van vrouwen geïdentificeerd om zich te emanciperen en beroepsopleidingen te volgen.
In 2014 zagen twee opleidingscentra voor vrouwen het daglicht. Vanaf het begin werd vooropgesteld dat deze centra door de gemeente en niet door verenigingen beheerd zouden worden. De twee lokale overheden willen inspelen op de vraag van de vrouwen naar beroepsopleidingen door middel van workshops in culinaire vaardigheden, informatica en naaiwerk. Met dit voor ogen werd er een partnerschap met de overheidsdienst Entraide Nationale aangegaan.
Hoewel het project voor sociale integratie in het begin nog vaag was, begon alles na twee jaar vastere vorm te krijgen dankzij de motivatie van de vrouwen om deel te nemen en door het kader dat door de ambtenaren voor het beheer van het centrum werd gecreëerd. Het met de gemeente Sint-Gillis tot stand gebrachte partnerschap droeg bij tot de motivatie van alle bij het project betrokken partijen.
De resultaten zijn eveneens bijzonder positief. Tal van vrouwen hebben een vak geleerd en diploma’s behaald. Sommigen hebben werk gevonden en anderen konden eigen projecten ontwikkelen. Het aanbieden van aanvullende opleidingen en bijscholing van deze begunstigden is een van de vlaggenschipprojecten die door de gemeenten Sint-Gillis en Berkane ontwikkeld werden. De thema’s die worden aangeboden, omvatten onder andere de secretariaatsopleiding waar meisjes informatica, communicatie, verkooptechnieken, enz. leren.
De sociale dimensie achter deze projecten is ook sterk aanwezig. Onder diegenen die een beroep doen op de centra, zijn er vrouwen die moeilijke omstandigheden of de harde realiteit van hun leven ontvluchten. De centra fungeren voor hen dan ook als toevluchtsoord en een omkadering die beantwoordt aan hun nood om gehoord te worden en als volwaardige vrouwen en niet enkel als moeders of echtgenotes beschouwd te worden. Er wordt voor een participatieve aanpak gekozen om hen in staat te stellen zichzelf uit te drukken, en om ruimte voor hun visie en ideeën te creëren. Dankzij deze centra worden vrouwen naar waarde geschat en herwinnen ze hun zelfvertrouwen.
Vrouwen versterken via sociale bescherming
Sinds 2014 heeft Sint-Pieters-Woluwe ook een partnerschap met Burkina Faso, en meer bepaald met Arrondissement nr. 3 van de gemeente Ouagadougou. Het programma is gericht op de modernisering van de burgerlijke stand met het oog op de opvolging van het op centraal niveau gevoerde beleid. Burkina Faso telt meer dan zestig verschillende etnische groepen, elk met uiteenlopende genderverhoudingen. Volgens Kayana Ouattara, coördinator van het programma voor gemeentelijke internationale samenwerking van het arrondissement, speelt de culturele en religieuze context van het land een rol in de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Dat is ook de reden waarom “de overheidsinstanties van Burkina Faso gendergelijkheid en rechtvaardigheid ernstig nemen op alle niveaus van het sociale, economische en politieke leven”, aldus Kayana Ouattara. Burkina Faso beschikt over een ‘Ministère de la Solidarité Nationale, de l’Action Humanitaire, de la Réconciliation Nationale, du Genre et de la Famille’ (ministerie van nationale solidariteit, humanitaire actie, nationale verzoening, gender en gezin), dat zich met genderkwesties bezighoudt.
De gemeente Sint-Pieters-Woluwe draagt met haar expertise en financiële middelen bij tot de modernisering van de burgerlijke stand. Arrondissement nr. 3 van de gemeente Ouagadougou organiseert collectieve bruiloften om de rechtspositie en sociale bescherming van vrouwen en kinderen te verbeteren. Doel is het ondersteunen van de maatschappelijke vooruitgang en emancipatie van de vrouw. Bij deze collectieve bruiloften worden verscheidene koppels bij elkaar gebracht om in een gezamenlijke ceremonie te trouwen. Hierdoor kunnen de kosten voor het huwelijk gedrukt worden en door verscheidene families (zowel families in precaire situaties als min of meer welgestelde families) te verenigen, wordt huwen toegankelijker. Zo is het tevens mogelijk bepaalde situaties juridisch te regulariseren, d.w.z. vrouwen krijgen de kans om over officiële documenten van de burgerlijke stand te beschikken.
Daarnaast wordt er momenteel een wachtruimte voor de burgerlijke stand gebouwd. Dit met het oog op het vergroten van de toegankelijkheid van de burgerlijke stand voor vrouwen, en in het bijzonder vrouwen met beperkte mobiliteit, bij het registreren van pasgeborenen. In alle gemeenten van Burkina Faso is er ook een coördinatie van vrouwenorganisaties. Deze coördinatie wordt in elke bijzondere delegatie vertegenwoordigd en houdt rekening met personen in kwetsbare situaties, voor het merendeel vrouwen.
In het arrondissement is er eveneens een opvangcentrum dat door een vrouwenorganisatie beheerd wordt. Er worden woningen voor ontheemden gebouwd, voornamelijk vrouwen die de conflictgebieden van het land ontvlucht zijn. Ze worden begeleid en krijgen de kans om activiteiten zoals naaiwerk, tuinieren, enz. aan te leren zodat ze zichzelf kunnen voeden.
Vrouwen centraal stellen bij initiatieven
De drie Brusselse gemeenten hebben dan ook gewerkt aan projecten om de positie van vrouwen te versterken en hen op verschillende manieren te ondersteunen. De internationale solidariteitsprojecten in Senegal, Marokko en Burkina Faso hebben geholpen om de positie van vrouwen binnen hun gemeenschap minder kwetsbaar te maken door mogelijkheden voor professionele en persoonlijke ontwikkeling te bieden. Bovendien blijven de gemeenten Mbour, Berkane en Ouagadougou rond genderkwesties werken en zetten ze andere projecten op om vrouwen zowel op economisch als op sociaal vlak bij te staan.
In Burkina Faso werd de vereniging ‘Centre d’initiatives et d’appui au développement’ (centrum voor initiatieven en ontwikkelingsondersteuning) opgericht om vrouwen in kwetsbare situaties te ondersteunen bij hun ontplooiing. Het centrum biedt inkomstengenererende activiteiten aan, zoals het maken van zeepballen en het verwerken van maïs tot graanproducten. Daarnaast biedt de vereniging ook opleidingen aan, met name op het vlak van landbouw, om de financiële situatie van vrouwen te versterken en ervoor te zorgen dat ze meer over houden aan hun activiteiten.
Wereldwijd zijn er nog heel wat landen waar vrouwen niet naar hun volle waarde worden geschat en waar ongelijkheden nog steeds zeer aanwezig zijn. Daarom werken de Brusselse gemeenten samen met hun partners vastberaden verder aan het zichtbaarder maken van de rol van vrouwen in de gemeenschap en het versterken van hun positie. Er worden ook nieuwe pistes onderzocht om na te gaan welke mogelijkheden er zijn om de mensen betrokken bij de Belgische samenwerking in de toekomst bij elkaar te brengen om van ieders expertise te leren. Doel is om de beste praktijken met elkaar te delen.